ปหิเตเยว อนุชานนกถาวณฺณนา

[199] ภิกฺขุคติโกติ ภิกฺขุนิสฺสิตโกฯ โส ปน ยสฺมา ภิกฺขูหิ สทฺธิํ วสติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘ภิกฺขูหิ สทฺธิํ วสนกปุริโส’’ติฯ สตฺตาหกรณีเยน คนฺตฺวา พหิทฺธา อรุณุฏฺฐาปนํ รตฺติจฺเฉโทฯ อนิมนฺติเตน คนฺตุํ น วฏฺฏตีติ เอตฺถ อนิมนฺติตตฺตา สตฺตาหกิจฺจํ อธิฏฺฐหิตฺวา คจฺฉนฺตสฺสปิ วสฺสจฺเฉโท เจว ทุกฺกฏญฺจ โหตีติ เวทิตพฺพํฯ ยถาวุตฺตญฺหิ รตฺติจฺเฉทการณํ วินา ติโรวิหาเร วสิตฺวา อาคจฺฉิสฺสามีติ คจฺฉโตปิ วสฺสจฺเฉทํ วทนฺติฯ คนฺตุํ วฏฺฏตีติ สตฺตาหกรณีเยน คนฺตุํ วฏฺฏติฯ เอวํ คจฺฉนฺเตน จ อนฺโตอุปจารสีมายํ ฐิเตเนว ‘‘อนฺโตสตฺตาเห อาคจฺฉิสฺสามี’’ติ อาโภคํ กตฺวา คนฺตพฺพํฯ สเจ อาโภคํ อกตฺวา อุปจารสีมํ อติกฺกมติ, ฉินฺนวสฺโสว โหตีติ วทนฺติฯ ภณฺฑกนฺติ จีวรํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ปหิณนฺตีติ จีวรโธวนาทิกมฺเมน ปหิณนฺติฯ สมฺปาปุณิตุํ น สกฺโกติ, วฏฺฏตีติ เอตฺถ ‘‘อชฺเชว อาคมิสฺสามี’’ติ สามนฺตวิหารํ คนฺตฺวา ปุน อาคจฺฉนฺตสฺส อนฺตรามคฺเค สเจ อรุณุคฺคมนํ โหติ, วสฺสจฺเฉโทปิ น โหติ, รตฺติจฺเฉททุกฺกฏญฺจ นตฺถีติ วทนฺติฯ ‘‘อาจริยํ ปสฺสิสฺสามี’’ติ ปน คนฺตุํ ลภตีติ ‘‘อคิลานมฺปิ อาจริยํ อุปชฺฌายํ วา ปสฺสิสฺสามี’’ติ สตฺตาหกรณีเยน คนฺตุํ ลภติฯ สเจ ปน นํ อาจริโย ‘‘อชฺช มา คจฺฉา’’ติ วทติ, วฏฺฏตีติ เอวํ สตฺตาหกรณีเยน คตํ อนฺโตสตฺตาเหเยว ปุน อาคจฺฉนฺตํ สเจ อาจริโย อุปชฺฌาโย วา ‘‘อชฺช มา คจฺฉา’’ติ วทติ, วฏฺฏติ, สตฺตาหาติกฺกเมปิ อนาปตฺตีติ อธิปฺปาโย, วสฺสจฺเฉโท ปน โหติเยวาติ ทฏฺฐพฺพํ สตฺตาหสฺส พหิทฺธา วีตินามิตตฺตาฯ

อนฺตราเย อนาปตฺติวสฺสจฺเฉทกถาวณฺณนา

[201] สเจ ทูรํ คโต โหติ, สตฺตาหวาเรน อรุโณ อุฏฺฐาเปตพฺโพติ อิมินา วสฺสจฺเฉทการเณ สติ สตฺตาหกรณีเยน คนฺตุํ วฏฺฏตีติ ทีเปติฯ

วชาทีสุ วสฺสูปคมนกถาวณฺณนา

[203] ‘‘อิธ วสฺสํ อุเปมี’’ติ ติกฺขตฺตุํ วตฺตพฺพนฺติ สตฺถสฺสาวิหารตฺตา ‘‘อิมสฺมิํ วิหาเร’’ติ อวตฺวา ‘‘อิธ วสฺสํ อุเปมี’’ติ เอตฺตกเมว วตฺตพฺพํฯ สตฺเถ ปน วสฺสํ อุปคนฺตุํ น วฏฺฏตีติ กุฏิกาทีนํ อภาเว ‘‘อิธ วสฺสํ อุเปมี’’ติ วจีเภทํ กตฺวา อุปคนฺตุํ น วฏฺฏติ, อาลยกรณมตฺเตเนว วฏฺฏตีติ อธิปฺปาโยฯ วิปฺปกิรตีติ วิสุํ วิสุํ คจฺฉติฯ ตีสุ ฐาเนสุ นตฺถิ วสฺสจฺเฉเท อาปตฺตีติ เตหิ สทฺธิํ คจฺฉนฺตสฺเสว นตฺถิ อาปตฺติ, เตหิ วิยุชฺชิตฺวา คมเน ปน อาปตฺติเยว, ปวาเรตุญฺจ น ลภติฯ

วสฺสํ อนุปคนฺตพฺพฏฺฐานกถาวณฺณนา

[204] เสยฺยถาปิ ปิสาจิลฺลิกาติ เอตฺถ ปิสาจา เอว ปิสาจิลฺลิกา, ปิสาจทารกาติปิ วทนฺติฯ ปวิสนทฺวารํ โยเชตฺวาติ สกวาฏพทฺธเมว โยเชตฺวาฯ ปญฺจนฺนํ ฉทนานนฺติ ติณปณฺณอิฏฺฐกสิลาสุธาสงฺขาตานํ ปญฺจนฺนํ ฉทนานํฯ อิทญฺจ เยภุยฺเยน วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ รุกฺขาทีสุ ปทรจฺฉทนายปิ กุฏิกาย วสฺสูปคมนสฺส วุตฺตตฺตาฯ น, ภิกฺขเว, อเสนาสนิเกน วสฺสํ อุปคนฺตพฺพนฺติ วจีเภทํ กตฺวา วสฺสูปคมนํ สนฺธาเยว ปฏิกฺเขโป, น อาลยกรณวเสน อุปคมนํ สนฺธายาติ วทนฺติฯ ปาฬิยํ ปน อวิเสเสน วุตฺตตฺตา อฏฺฐกถายญฺจ ทุติยปาราชิกสํวณฺณนายํ (ปารา. อฏฺฐ. 1.84) ‘‘วสฺสํ อุปคจฺฉนฺเตน หิ นาลกปฏิปทํ ปฏิปนฺเนนปิ ปญฺจนฺนํ ฉทนานํ อญฺญตเรน ฉนฺเนเยว สทฺวารพนฺเธ เสนาสเน อุปคนฺตพฺพํฯ ตสฺมา วสฺสกาเล สเจ เสนาสนํ ลภติ, อิจฺเจตํ กุสลํฯ โน เจ ลภติ, หตฺถกมฺมํ ปริเยสิตฺวาปิ กาตพฺพํฯ หตฺถกมฺมํ อลภนฺเตน สามมฺปิ กาตพฺพํ, น ตฺเวว อเสนาสนิเกน วสฺสํ อุปคนฺตพฺพ’’นฺติ ทฬฺหํ กตฺวา วุตฺตตฺตา อเสนาสนิกสฺส นาวาทิํ วินา อญฺญตฺถ อาลโย น วฏฺฏตีติ อมฺหากํ ขนฺติฯ นาวาสตฺถวเชสุเยว หิ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, นาวาย วสฺสํ อุปคนฺตุ’’นฺติอาทินา สติ อสติ วา เสนาสเน วสฺสูปคมนสฺส วิสุํ อนุญฺญาตตฺตา ‘‘น, ภิกฺขเว, อเสนาสนิเกน วสฺสํ อุปคนฺตพฺพ’’นฺติ อยํ ปฏิกฺเขโป ตตฺถ น ลพฺภตีติ อสติ เสนาสเน อาลยวเสนปิ นาวาทีสุ อุปคมนํ วุตฺตํฯ ฏงฺกิตมญฺโจ นาม ทีเฆ มญฺจปาเท มชฺเฌ วิชฺฌิตฺวา อฏนิโย ปเวเสตฺวา กโต มญฺโจฯ ตสฺส อิทํ อุปริ อิทํ เหฏฺฐาติ นตฺถิ, ปริวตฺเตตฺวา อตฺถโตปิ ตาทิโสว โหติ, ตํ สุสาเน เทวฏฺฐาเน จ ฐเปนฺติ, จตุนฺนํ ปาสาณานํ อุปริ ปาสาณํ อตฺถริตฺวา กตํ เคหมฺปิ ‘‘ฏงฺกิตมญฺโจ’’ติ วุจฺจติฯ

วสฺสํ อนุปคนฺตพฺพฏฺฐานกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อธมฺมิกกติกกถาวณฺณนา

[205] ตสฺสา ลกฺขณํ มหาวิภงฺเค วุตฺตนฺติ จตุตฺถปาราชิกสํวณฺณนายํ ‘‘โย อิมมฺหา อาวาสา ปฐมํ ปกฺกมิสฺสติ, ตํ มยํ อรหาติ ชานิสฺสามา’’ติ (ปารา. 228) เอตฺถ ทสฺสิตํ อธมฺมิกกติกวตฺตลกฺขณํ สนฺธาย วทติ, ปรโตปิ เสนาสนกฺขนฺธกวณฺณนายํ อธมฺมิกํ กติกวตฺตํ อาวิ ภวิสฺสติเยวฯ